Heterodoks iktisat, ortodoks iktisadi düşünce okullarıyla çelişen veya neoklasik iktisadın ötesinde olabilecek herhangi bir iktisadi düşünce veya teoridir.12 Bunlar arasında kurumsal, evrimci, feminist,3 sosyal, post-Keynesyen (Yeni Keynesyen ile karıştırılmamalıdır),4 ekolojik, Avusturyacı, Marksist, sosyalist ve anarşist iktisat sayılabilir.5
İktisat, eleştirmenleri tarafından ortodoks veya geleneksel iktisat olarak adlandırılabilir.6 Alternatif olarak, ana akım iktisat "rasyonellik-bireycilik-denge bağı" ile ilgilenirken, heterodoks iktisat "kurumlar-tarih-sosyal yapı bağı" ile ilgilenerek daha "radikal" olmaktadır.7
2008 yılında yapılan bir inceleme, en azından 1990'lardan bu yana önde gelen birkaç heterodoks iktisatçı grubunun birlikte çalıştığını ve bunun sonucunda farklı bileşenler arasında tutarlılığın arttığını belgelemiştir.8 Bu doğrultuda, Uluslararası İktisadi Çoğulculuk Dernekleri Konfederasyonu (ICAPE) "heterodoks iktisadı" tanımlamamakta ve kapsamını tanımlamaktan kaçınmaktadır. ICAPE misyonunu "ekonomide çoğulculuğu teşvik etmek" olarak tanımlamaktadır.
Bir yazar, "eleştirel yorum "da ortak bir zemin tanımlarken, diğer heterodoks iktisatçıları üç şey yapmaya çalışıyor olarak tanımlamıştır: (1) giriş niteliğindeki makro metinlerin konuları ve bölümleri arasında heterodoks eleştiri modeli oluşturan ortak fikirleri tanımlamak; (2) metodolojik farklılıkları politika farklılıklarına bağlayan fikirlere özel önem vermek; ve (3) ortak zemini, farklı paradigmaların ders kitabı iktisadıyla farklı şekillerde ortak farklılıklar geliştirmesine izin verecek şekilde karakterize etmek.9
Bir çalışma, kendini heterodoks olarak tanımlayan ekonomistlerin ekonomi çalışmalarında dört temel faktörün önemli olduğunu öne sürmektedir: tarih, doğal sistemler, belirsizlik ve güç.10
19. yüzyılın ortalarında Auguste Comte, Thomas Carlyle, John Ruskin ve Karl Marx gibi düşünürler ortodoks ekonominin ilk eleştirilerini yapmışlardır. Bir dizi heterodoks iktisadi düşünce okulu, 1870'lerdeki neoklasik devrimden sonra neoklasik iktisadın hakimiyetine meydan okumuştur. Kapitalizmin sosyalist eleştirmenlerine ek olarak, bu dönemdeki heterodoks okullar arasında Amerikan Okulu gibi çeşitli merkantilizm biçimlerinin savunucuları, Tarihsel Okul gibi neoklasik metodolojiye muhalif olanlar ve Sosyal Kredi gibi alışılmışın dışında para teorilerinin savunucuları yer almıştır. Büyük Buhran öncesinde ve sırasında aktif olan diğer heterodoks okullar arasında Teknokrasi ve Georgizm yer almaktadır.
Fizik bilimciler ve biyologlar, sosyal ve ekonomik gelişmeyi açıklamak için enerji akışlarını kullanan ilk kişilerdi. Amerikalı fizikçi ve Smithsonian Enstitüsü'nün ilk sekreteri Joseph Henry, "ekonomi politiğin temel ilkesinin, insanın fiziksel emeğinin ancak... maddenin ham halden yapay hale dönüştürülmesi... güç ya da enerji denilen şeyin harcanması yoluyla iyileştirilebileceği" olduğunu belirtmiştir.1112
İşsizliğe karşı ortodoks olmayan para veya ticaret politikalarından daha tutarlı bir politika yanıtı sağladığı görülen Keynesyen iktisadın yükselişi ve ana akım tarafından benimsenmesi, bu okullara olan ilginin azalmasına katkıda bulunmuştur.
1945'ten sonra Keynesyen ve neoklasik iktisadın neoklasik sentezi, alanın mikroekonomi (genellikle neoklasik ancak yeni geliştirilen bir piyasa başarısızlığı teorisi ile) ve makroekonomi (para politikasının rolü gibi konularda Keynesyen ve monetarist görüşler arasında bölünmüş) olarak bölünmesine dayanan açıkça tanımlanmış bir ana akım pozisyonu ile sonuçlandı. Bu senteze muhalif olan Avusturyalılar ve post-Keynesyenler açıkça tanımlanmış heterodoks okullar olarak ortaya çıktı. Buna ek olarak, Marksist ve kurumsalcı ekoller de aktif kalmaya devam etmiş, ancak sınırlı bir kabul veya güvenilirliğe sahip olmuşlardır.13
1980'e kadar heterodoks iktisadın çeşitli biçimlerdeki en önemli temaları şunlardı:
Yaklaşık 1980'den itibaren ana akım iktisat, davranışsal iktisat, karmaşıklık iktisadı, evrimsel iktisat, deneysel iktisat ve nöroekonomi gibi bir dizi yeni araştırma programından önemli ölçüde etkilenmiştir. Temel gelişmelerden biri, epistemik açıdan teoriden uzaklaşarak, merkezi olarak nedensel çıkarım sorularına odaklanan ampirik odaklı bir yaklaşıma yönelmek olmuştur.14 Sonuç olarak, John B. Davis gibi bazı heterodoks iktisatçılar, heterodoks iktisat tanımının bu yeni ve daha karmaşık gerçekliğe uyarlanması gerektiğini öne sürmüşlerdir:15
...1980 sonrası heterodoks ekonomi, her biri farklı tarihsel kökenlere ve yönelimlere sahip bir dizi araştırma programıyla içsel olarak farklılaşan, geniş ölçüde farklı iki tür heterodoks çalışmadan oluşan karmaşık bir yapıdır: çoğu kişinin aşina olduğu geleneksel sol heterodoksi ve diğer bilim ithalatından kaynaklanan 'yeni heterodoksi'.16
Tek bir "heterodoks ekonomi teorisi" yoktur; birçok farklı "heterodoks teori" mevcuttur. Ancak hepsinin ortak noktası, ekonomik ve sosyal hayatın işleyişini anlamak için uygun aracı temsil eden neoklasik ortodoksinin reddedilmesidir.17 Bu reddin nedenleri farklılık gösterebilir. Heterodoks eleştirilerde yaygın olarak bulunan unsurlardan bazıları aşağıda listelenmiştir.
Neoklasik iktisadın en geniş kabul gören ilkelerinden biri "ekonomik aktörlerin rasyonelliği" varsayımıdır. Gerçekten de, bazı ekonomistler için rasyonel maksimize edici davranış kavramı ekonomik davranış ile eş anlamlı olarak kabul edilmektedir (Hirshleifer 1984). Bazı iktisatçıların çalışmaları rasyonalite varsayımını benimsemediğinde, analizleri Neoklasik iktisat disiplininin sınırları dışına yerleştiriyor olarak görülmektedir (Landsberg 1989, 596). Neoklasik ekonomi şu a priori varsayımlarla başlar rasyonel olduklarını ve çevresel kısıtlamalara tabi olarak bireysel faydalarını (veya karlarını) maksimize etmeye çalıştıklarını varsaymaktadır. Bu varsayımlar rasyonel seçim teorisinin bel kemiğini oluşturur.
Birçok heterodoks okul, standart neoklasik modelde kullanılan homo economicus insan davranışı modelini eleştirmektedir. Bu eleştirinin tipik bir versiyonu Satya Gabriel'e aittir:18
Neoklasik ekonomi teorisi, belirli bir insan psikolojisi, eylemlilik veya karar verme anlayışına dayanır. Tüm insanların hazzı ya da faydayı maksimize etmek için ekonomik kararlar aldığı varsayılır. Bazı heterodoks teoriler neoklasik teorinin bu temel varsayımını reddederek ekonomik kararların nasıl alındığına ve/veya insan psikolojisinin nasıl işlediğine dair alternatif anlayışları savunur. İnsanların haz arayan makineler olduğu fikrini kabul etmek, ancak ekonomik kararların bu tür bir haz arayışı tarafından yönetildiği fikrini reddetmek mümkündür. Örneğin insanlar, sosyal kısıtlamalar ve/veya zorlamalar nedeniyle haz maksimizasyonu ile tutarlı seçimler yapamayabilir. İnsanlar ayrıca, bu tür seçimler yaparken kısıtlanmamış olsalar bile (bütçesel terimler hariç) maksimum hazza yol açması en muhtemel seçim noktalarını doğru bir şekilde değerlendiremeyebilirler. Ayrıca, haz arayışı kavramının kendisinin anlamsız bir varsayım olması da mümkündür çünkü ya test edilmesi imkansızdır ya da çürütülemeyecek kadar geneldir. Ekonomik kararların haz maksimizasyonunun sonucu olduğu şeklindeki temel varsayımı reddeden ekonomik teoriler heterodokstur.
Shiozawa, ekonomik aktörlerin karmaşık bir dünyada hareket ettiklerini ve bu nedenle maksimum fayda noktasına ulaşmalarının imkansız olduğunu vurgulamaktadır. Bunun yerine, ilgili duruma göre birini seçtikleri birçok hazır kuraldan oluşan bir repertuar varmış gibi davranırlar.19
Mikroekonomi teorisinde, tüketiciler ve firmalar tarafından maliyet minimizasyonu, çok sayıda tüketici ve üretici varsa, piyasa takas denge fiyatlarının mevcut olduğu arz ve talep karşılıklarının varlığını ima eder. Dışbükeylik varsayımları altında veya bazı marjinal maliyet fiyatlandırma kuralları altında, her denge Pareto etkin olacaktır: Büyük ekonomilerde, dışbükey olmama durumu da neredeyse etkin olan yarı-dengelere yol açar.
Bununla birlikte, piyasa dengesi kavramı, mikroekonomik teorinin gerçek dünya piyasalarına uygulanmasına itiraz eden Avusturyalılar, post-Keynesyenler ve diğerleri tarafından, bu tür piyasalar mikroekonomik modeller tarafından faydalı bir şekilde yaklaştırılmadığında eleştirilmiştir. Heterodoks ekonomistler, mikro ekonomik modellerin nadiren gerçeği yansıttığını ileri sürmektedir.
Ana akım mikroekonomi, Paul Samuelson ve Hal Varian'ın yaklaşımlarını takip ederek optimizasyon ve denge açısından tanımlanabilir. Öte yandan heterodoks iktisat, kurumlar, tarih ve sosyal yapı ekseninde tanımlanabilir.2021
Son yirmi yılda, heterodoks ekonomistlerin entelektüel gündemleri kesinlikle çoğulcu bir hal almıştır. Önde gelen heterodoks düşünürler Avusturyacı, Feminist, Kurumsal-Devrimci, Marksist, Post Keynesyen, Radikal, Sosyal ve Sraffian iktisadın yerleşik paradigmalarının ötesine geçerek muhalif düşünce okulları arasında yeni analiz, eleştiri ve diyalog yolları açmışlardır.
Karmaşıklık ekonomisinin savunucularından David Colander, heterodoks ekonomistlerin fikirlerinin artık ana akımda heterodoks ekonomistlerden bahsedilmeden tartışıldığını, çünkü kurumları, belirsizliği ve diğer faktörleri analiz edecek araçların artık ana akım tarafından geliştirildiğini savunuyor. Heterodoks iktisatçıların titiz matematiği benimsemelerini ve ana akımı bir düşman olarak görmek yerine onun içinden çalışmaya gayret etmelerini önermektedir.22
Bazı heterodoks ekonomik düşünce okulları da disiplinler ötesi bir yaklaşım benimsemiştir. Termoekonomi, insanın ekonomik süreçlerinin termodinamiğin ikinci yasası tarafından yönetildiği iddiasına dayanır. Ekonomi teorisi, enerji ve entropi arasındaki varsayılan ilişki, biyolojik evrimde enerjinin rolünü üretkenlik, verimlilik ve özellikle biyokütle oluşturmak ve iş yapmak için mevcut enerjiyi yakalamak ve kullanmak için çeşitli mekanizmaların maliyetleri ve faydaları gibi ekonomik kriterler açısından açıklamak için sistem bilimcileri tarafından daha da genişletilmiştir.2324
Çoğu ekonomi bölümünün müfredatında heterodoks ekonominin dışlanmasına tepki olarak çeşitli öğrenci hareketleri ortaya çıkmıştır. Çoğulcu Ekonomi için Uluslararası Öğrenci İnisiyatifi, daha heterodoks yaklaşımlar da dahil olmak üzere ekonomide çoğulculuğu teşvik etmek için Ekonomiyi Yeniden Düşünmek gibi çeşitli küçük üniversite grupları için bir şemsiye ağ olarak kurulmuştur.
Orijinal kaynak: heterodoks ekonomi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Fred E. Foldvary, ed., 1996. Beyond Neoclassical Economics: Heterodox Approaches to Economic Theory, Edward Elgar. Description and contents B&N.com links . ↩
Frederic S. Lee, 2008. "heterodox economics," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition, v. 4, pp. 2–65. Abstract. ↩
In the order listed at JEL classification codes § B. History of Economic Thought, Methodology, and Heterodox Approaches, JEL: B5 – Current Heterodox Approaches. ↩
C. Barry, 1998. Political-economy: A comparative approach. Westport, CT: Praeger. ↩
John B. Davis (2006). "Heterodox Economics, the Fragmentation of the Mainstream, and Embedded Individual Analysis", in Future Directions in Heterodox Economics, p. 57 . Ann Arbor: University of Michigan Press. ↩
Mearman, Andrew (2011). "Who Do Heterodox Economists Think They Are?" American Journal of Economics and Sociology, 70(2): 480–510 . ↩
Cutler J. Cleveland, "Biophysical economics" , Encyclopedia of Earth, Last updated: September 14, 2006. ↩
Eric Zencey, 2009. "Mr. Soddy’s Ecological Economy",] The New York Times, April 12, p. WK 9. ↩
In 1962, Paul Samuelson (who would later win the Nobel Prize in economics) wrote: "From the viewpoint of pure economic theory, Karl Marx can be regarded as a minor post-Ricardian." Paul Samuelson (1962). “Economists and History of Ideas,” The American Economic Review, March 1962 ↩
Satya J. Gabriel 2003. "Introduction to Heterodox Economic Theory." (blog), June 4, Satya J. Gabriel is a Professor of Economics at Mount Holyoke College ↩
Shiozawa, Y. 2004 Evolutinary Economics in the 21st Century: A Manifest, Evolutionary and Institutional Economics Review, 1(1): 5–47. ↩
David Colander, 2007. Pluralism and Heterodox Economics: Suggestions for an “Inside the Mainstream” Heterodoxy ↩
Peter A. Corning. 2002. “Thermoeconomics – Beyond the Second Law ” – source: www.complexsystems.org ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page